تعریف و مصادیق اخلاق فردی را بیان کنید؟ تعریف و مصادیق اخلاق اجتماعی را بیان کنید؟ و فرق آن با اخلاق فردی چیست؟

رابطه انسان برحسب طرف رابطه، به چندگونه شکل می‌گیرد: رابطه با خالق و رابطه با مخلوق. رابطه با مخلوق نیز یا با خود است و یا با دیگرى، و آن دیگرى نیز یا انسان است و یا موجودى غیر بشرى. بر این اساس، علم اخلاق مشتمل بر حوزه‌های مختلفی خواهد بود؛ مانند اخلاق بندگى، اخلاق‏ فردى‏، اخلاق اجتماعى و اخلاق زیست‌محیطى.
مراد از اخلاق بندگى، هنجارها و ناهنجارهایى؛ مانند ایمان، خوف، توکل، کفر، سرکشى و بی‌اعتمادى به خدا است که به رابطه انسان و خدا مربوط می‌شود.
اخلاق فردى نیز ارزش‌هاى اخلاقى مربوط به حیات فردى انسان‌ها است که آدمى را فارغ از رابطه با غیر در نظر می‌گیرد؛ مانند فضیلت‌هاى صبر، حکمت، توکل، اخلاص و عزّت نفس، و رذیلت‌هاى پُرخورى، شتاب‌زدگى و سَبُک‌مغزى. مراد از اخلاق اجتماعى؛ ارزش‌ها و ضدارزش‌هاى حاکم بر رابطه فرد با سایر انسان‌ها می‌باشد؛ مانند معاشرت نیکو، عدل، احسان، حسد و تکبر.
اخلاق زیست‌محیطى نیز احکام ارزشى حاکم بر مناسبات انسان با طبیعت (گیاهان، حیوانات، مراتع، جنگل‌ها و آب‌ها) را بیان می‌کند.[1]
در تفاوت میان اخلاق فردی و اجتماعی باید گفت؛ نمی‌توان انکار کرد که اخلاق فردى نیز تأثیر غیر مستقیم بر مسائل اجتماعى دارد.[2] ولی در زندگى اجتماعى؛ قوانین، مقررات و آداب خاصّى، ضرورت می‌یابد که بسیارى از آنها در زندگى فردى مطرح نمی‌شود؛ لذا اسلام -به عنوان دین خاتم- کامل‌ترین و عالی‌ترین برنامه زندگى را درهر دو بعدِ فردى و اجتماعى به ارمغان آورده و عمل بدان به طور قطع سعادت فرد و اجتماع را تأمین می‌کند.

==============

[1]. ر.ک: علیزاده، مهدى، اخلاق اسلامى (مبانى و مفاهیم)، ص 22 – 23، قم، دفتر نشر معارف، چاپ اول، 1389ش؛ الهامى نیا، على اصغر، سیره اخلاقى معصومین‏، بخش اخلاق فردی، ص 15 و بخش اخلاق اجتماعی، ص 115، قم، زمزم هدایت‏، چاپ اول، 1385ش.
[2]. مکارم شیرازى، ناصر، اخلاق در قرآن، ج ‏1، ص 77، قم، مدرسه الامام على بن ابى طالب(ع)،  چاپ اول، 1377ش.